Triangulu

À prupositu di testwiki
Versione di e 26 ott 2022 à e 18:04 da imported>EN-Jungwon (Fonti: clean up, replaced: [[Category: → [[Categoria: (3) using AWB)
(diff) ← Versione menu ricente | Ultima revisione (diff) | Versione più nova → (diff)
Vai alla navigazione Vai alla ricerca
Un triangulu

In giumitria, u triangulu hè un poligunu furmatu da trè anguli o vertici è da trè lati. Ripprisenta a figura incù u più picculu numaru di lati, chì trè hè u numaru minimu di sigmenti nicissarii par dilimità una superficia chjusa.

Carattaristichi di u triangulu

A somma di l'anguli interni d'un triangulu hè uguali à 180°.

U triangulu hè carattarizatu da i siguenti prubità:

  1. hè una figura indifurmevuli, à a diffarenza di i poliguni incù un grandi numaru di lati; assignati i lunghezzi di i lati, sò ditarminati univucamenti ancu l'anguli;
  2. hè l'unicu poligunu par u quali ùn hè micca richiestu ch'eddu sii rigulari parch'eddu si pudissi circuscriva è iscriva una circumfarenza, parchì par trè punti passa sempri una è una sola circumfarenza;
  3. a somma di l'anguli interni hè uguali à un angulu paru, veni à dì 180°, essendu quantunqua pricisatu chì 'ss'ugualità vali sultantu in a giumitria euclidea è micca in altri tipi di giumitria com'è a giumitria sferica è quidda iperbolica, induva inveci 'ssa somma hè, rispittivamenti, più maiori è minori ch'è 180°;
  4. a somma di dui lati devi essa sempri più grandi ch'è u terzu latu, è à a diffarenza di dui lati devi essa sempri più minori ch'è u terzu latu.

Dui trianguli sò cungruenti s'eddi suddisfani alminu un di i criterii di cungruenza.

Dui trianguli si dicini simili s'eddi suddisfani alminu un di i criterii di similitudina.

Classificazioni di i trianguli

I trianguli poni essa classificati siont'è a lunghezza rilativa di i lati:

  • In un triangulu equilateru tutti i lati ani una lunghezza uguali. Un triangulu equilateru si pò difiniscia di manera equivalenti com'è triangulu equiangulu, vali à dì un triangulu chì t'hà i so anguli interni di uguali ampiezza, para à 60°.
  • In un triangulu isusceli dui lati ani una lunghezza uguali. Un triangulu isusceli si pò difiniscia di manera equivalenti com'è un triangulu chì t'hà dui anguli interni di uguali ampiezza.
  • In un triangulu scalenu tutti i lati ani lunghezzi diffarenti. Un triangulu scalenu si pò difiniscia di manera equivalenti com'è un triangulu avendu i trè anguli interni d'ampiezzi diffarenti.
Triangulu equilateru Triangulu isusceli Triangulu scalenu
Equilateru Isusceli Scalenu

I trianguli poni essa classificati ancu siont'è i diminsioni di u so angulu internu più ampiu; sò discritti di seguitu usendu i gradi d'arcu.

Par i trianguli chì ùn sò micca rittanguli vali una generalisazioni di u tiurema di Pitagora cunnisciuta in trigunumitria com'è tiurema di Carnot.

Triangulu rittangulu Triangulu angulu ottusu Triangulu angulu acutu
Rittangulu Angulu ottusu Angulu acutu

Punti nutevuli

À ogni triangulu sò assuciati parechji punti, ciascunu di i quali assumi un rollu chì, in calchì manera, u qualificheghja com'è cintrali par u triangulu stessu. Si poni definiscia sti punti di manera cuncisa riferendu si à un triangulu T di u quali dinutemu cù A, B è C i vertici è i lati opposti rispittivamenti cù a, b è c.

  • l'ortucentru di T hè l'intersizzioni di i so altezzi;
  • u baricentru o cintroidi di T hè l'intersizzioni di i so midiani;
  • l'incentru di T hè l'intersizzioni di i so trè bisettrici, vali à dì u centru di l'inchjerchju di T;
  • u circucentru di T hè l'intersizzioni di i so trè assi, vali à dì u centru di a so circumfarenza circuscritta (vedi circumchjerchju);
  • l'excentru di T oppostu à un di i so vertici A hè l'intersizzioni di a so bisettrici in A è di i dui bisettrici esterni rilativi à i dui vertici rimanenti B è C;
  • u puntu di Bevan di T hè u circucentru di u triangulu excintrali di T;
  • u puntu d'Apolloniu di T hè l'intersizzioni di i trè sigmenti chì rispittivamenti uniscini un vertici A di T incù u puntu in u quali l'exchjerchju di T oppostu à A hè tangenti à u chjerchju tangenti à i trè exchjerchji di T;
  • u puntu di Gergonne di T hè l'intersizzioni di i trè sigmenti chì rispittivamenti uniscini un vertici A di T incù u puntu in u quali u latu di T oppostu à A hè tangenti di l'inchjerchju di T;
  • u puntu di Nagel di T hè l'intersizzioni di i trè sigmenti ciascunu di i quali unisci un vertici di T incù u puntu in u quali u so latu oppostu hè tangenti di u currispundenti exchjerchju;
  • u puntu di Nabulionu di T hè l'intersizzioni di i trè sigmenti chì cullegani ognunu di i so vertici A incù u centru di u triangulu equilateru custruitu, esternamenti à T, nantu à u latu a oppostu à A;
  • u centru di i novi punti di T hè u centru di u cusiddittu chjerchju di i novi punti (o chjerchju di Feuerbach) di T; sti novi punti cumprendini i trè punti medii di i lati di T, i trè peda di l'altezzi di T, i punti medii di i trè sigmenti ciascunu di i quali unisci un vertici di T incù l'ortucentru di T.

Formuli

Formuli trigunumetrichi

S'appiega a trigunumitria par truvà l'altezza h

L'aria d'un triangulu pò essa truvata par via trigunumetrica. Usendu i lettari di a figura à dritta, l'altezza h=asinγ. Sustituiscendu quissa in a formula truvata innanzi (par via giumetrica), S=12absinγ. L'aria d'un triangulu hè dunqua ancu uguali à u mezu pruduttu di dui lati par u sinu di l'angulu cumpresu.

Par via di cunsiquenza, par l'idantità sinx=sin(πx), l'aria d'un qualsiasi triangulu incù i dui lati a è b è l'angulu cumpresu γ, hè uguali à l'aria di u triangulu incù i stessi lati a è b ma incù l'angulu cumpresu supplimintariu (πγ)

L'aria d'un parallelugramma incù dui lati aghjacenti a è b è angulu cumpresu γ hè u doppiu di quidda di u triangulu chì hà i stessi dati, veni à dì absinγ.

Par risolva u triangulu, veni à dì ditarminà a misura di tutti i lati è anguli, dati dui lati è l'angulu cumpresu frà eddi, o un latu è i dui anguli aghjacenti, s'usani u tiurema di i sini è u tiurema di u cusinu, quist'ultimu essendu megliu cunnisciutu cù u nomu di tiurema di Carnot.

L'aria A di u triangulu pò essa misurata incù a formula matematica:

A=bh2,

induva b hè a basa è h l'altezza à edda rilativa, parchì u triangulu hè cunsidaratu com'è a mità d'un parallelugramma di basa b è altezza h.

Di manera altirnativa l'aria di u triangulu pò essa calculata incù

A=p(pa)(pb)(pc),

induva a, b è c sò i lati è p u mezu perimetru (Formula d'Erone).

Formuli analitichi

Cunsidarendu un triangulu ABC in u pianu cartesianu individuatu par via di i coppii di cuurdinati di i vertici (xA,yA),(xB,yB),(xC,yC).

A so aria A hè datu da l'esprissioni

A=12|det(xAxBxCyAyByC111)|=12|xA(yByC)xB(yAyC)+xC(yAyB)|,

oppuri incù un'esprissioni chì ùn improda micca u cuncettu di matrici

A=|(yByA)(xCxB)+(yByC)(xBxA)|2,

oppuri

A=(xMxm)(yMym)(12|xAxB||yAyB|+12|xAxC||yAyC|+12|xBxC||yByC|),

induva

xM=max{xA,xB,xC}
xm=min{xA,xB,xC}
yM=max{yA,yB,yC}
ym=min{yA,yB,yC}

è u so perimetru P hè datu da

P=(xAxB)2+(yAyB)2+(xAxC)2+(yAyC)2+(xBxC)2+(yByC)2.

Giumitrii non euclidei

U cuncettu di triangulu si stendi ed hè ampiamenti usatu in tutti i giumitrii non euclidei. Un triangulu in una giumitria non euclidea si distingui in generali par u fattu ch'è a somma di i so anguli interni ùn hè micca 180°: sta somma hè infiriori à 180° par ogni triangulu in u casu d'una giumitria iperbolica, mentri edda hè supiriori par ogni triangulu in u casu d'una giumitria ellittica

Liami esterni

Da vede dinò


Noti


Fonti

'Ss'articulu pruveni in parti o in tutalità da l'articulu currispundenti di a wikipedia in talianu.