Omeumurfismu

À prupositu di testwiki
Vai alla navigazione Vai alla ricerca
Una tazzina è una ciambedda sò omeumorfi. Da a "difurmazioni senza strappi" mustrata nantu à a figura si pò difatti custruiscia un omeumurfismu frà i dui ughjetti.

In matematica, è più pricisamenti in tupulugia, un omeumurfismu (da u grecu homoios = simili è morphe = forma, da ùn cunfonda micca incù omumurfismu) hè una funzioni particulari frà spazii tupulogichi chì mudiddizighja l'idea intuitiva di "difurmazioni senza strappi".

A nuzioni d'omeumurfismu hè monda impurtanti in tupulugia. Dui spazii tupulogichi X è Y culligati da un omeumurfismu sò ditti omeumorfi: da un puntu di vista tupulogicu, quisti sò praticamenti uguali. In particulari, ani listessi invarianti tupulogichi.

Difinizioni

Un omeumurfismu frà dui spazii tupulogichi X è Y hè una funzioni cuntinua f:XYchì hè ancu biunivoca è di a quali a inversa f1:YX hè anch'idda cuntinua.[1]

Una difinizioni equivalenti hè a siguenti: un omeumurfismu hè una currispundenza biunivoca f:XY frà spazii tupulogichi tali ch'è un suttuinsemu A di X hè apartu s'è è solu s'idduu hè a so imaghjini f(A) in Y. Brevamenti, hè una currispundenza biunivoca frà spazii tupulogichi chì induci una currispundenza biunivoca frà i so aparti.

S'iddu esisti un omeumurfismu trà X è Y, i dui spazii sò ditti omeumorfi. A rilazioni d'omeumurfismu frà spazii tupulogichi hè una rilazioni d'equivalenza.

Asempii

Intarvalli di a retta riali

Sighini a<b dui numari riali. A funzioni

f:[0,1][a,b]
f:xa+(ba)x

hè un omeumurfismu. Infatti hè cuntinua, biunivoca, è a so inversa

f1:[a,b][0,1]
f1:yyaba

hè anch'idda cuntinua. Ogni intarvallu chjusu è limitatu [a,b] hè dunqua omeumorfu à l'intarvallu [0,1]. Da a prubità transitiva suvita quinci ch'è l'intarvalli chjusi è limitati sò tutti omeumorfi frà iddi.

Si virifichighja analugamenti ch'è l'intarvalli aparti (a,b) sò tutti omeumorfi frà iddi. È ancu: un intarvallu apartu hè omeumorfu à l'intreia retta riali par via di a funzioni tangenti

f:(π/2,π/2)
f:xtanx.

chì hè biunivoca, cuntinua è incù inversa cuntinua (a funzioni arcutangenti). A limitatezza ùn hè micca dunqua un invarianti tupulogicu: un spaziu limitatu com'è (0,1) pò essa omeumorfu à un spaziu illimitatu, com'è .

Prubità

Dui spazii omeumorfi ani asattamenti listessi prubità tupulogichi (siparabilità, cunnissioni, simplicia cunnissioni, cumpattezza...). In u linguaghju di a tiuria di i catigurii, si dice ch'è un omeumurfismu hè un isumurfismu trà spazii tupulogichi.

Noti

Bibliugrafia

  • Edoardo Sernesi, Giumitria 2, Bollati Boringhieri, Turinu 2006, ISBN 88-339-5548-6.

Da vida dinò

Fonti

'Ss'articulu pruveni in parti o in tutalità da l'articulu currispundenti di a wikipedia in talianu.